Drzewa pomnikowe w Polsce to okazałe pomniki przyrody żywej, które zostały objęte ochroną.
Czym są pomniki przyrody i dlaczego objęte są ochroną?
Pomniki przyrody to pojedyncze twory przyrody żywej i twory przyrody nieożywionej, które objęte są ochroną. Obiektami przyrody żywej są np. drzewa, czy krzewy. Pomniki przyrody nieożywionej to m.in. jaskinie lub głazy narzutowe. Wyjątkowe drzewa, które wyróżniają się na tle innych z danego gatunku zaliczane do drzew pomnikowych również podlegają opiece, po uprzednim spełnieniu kilku warunków.
Cenione ze względu na swoją wartość związaną z krajobrazem, nauką, kulturą i historią podlegają ścisłej ochronie. Nie można ingerować w ich przycinanie, usuwanie czy niszczenie. Takie działania niosą za sobą konsekwencje prawne.
Kto ustanawia pomniki przyrody?
O kryteriach pomników przyrody, jako szczególnej wartości przyrodniczej dla człowieka, decyduje Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 grudnia 2017 r. Na podstawie sprecyzowanych wytycznych ożywione twory przyrody jak pojedyncze drzewo lub aleje drzew uznawane są za chroniony twór przyrody. Uchwalany na terenie gminy akt zabezpiecza je przed działaniami człowieka, które może doprowadzić do uszkodzenia lub całkowitego zniszczenia pomnik przyrody.
Kiedy drzewo jest pomnikiem przyrody?
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra, drzewo pomnikowe powinno spełniać określone wytyczne dotyczące m.in.:
- – obwodu pnia drzewa określone dla danego gatunku;
- – posiadać wyróżniające się walory jak: wymiar drzewa na tle innych, ponadprzeciętny wiek czy np. nietuzinkowa szerokość korony.
Nie każde okazałe drzewo otrzymuje status drzewa pomnikowego, nawet jeśli kwalifikuje się jako spełniające kryteria. Ostatecznie gmina podejmuje decyzję o uznanie pomnika przyrody i ochrony prawnej drzewa. Działanie jest o tyle trudne, że podlega subiektywnej ocenie rady gminy.
Wymiary drzew pomnikowych:
– 50 cm dla gatunków takich jak: bez koralowy, cis pospolity, jałowiec pospolity, kruszyna pospolita, rokitnik zwyczajny, szakłak pospolity, trzmielina;
– 100 cm dla gatunków takich jak: bez czarny, cyprysik, czeremcha zwyczajna, czereśnia, głóg, jabłoń, jarząb pospolity, jarząb szwedzki, leszczyna pospolita, żywotnik zachodni
-150 cm dla gruszy, klonów polnych, magnolii drzewiastych, miłorzębów, sosen Banksa, sosen limba, wierzb iwa, żywotników olbrzymich;
– 200 cm dla drzew jak: brzoza brodawkowata, brzoza omszona, choina, grab zwyczajny, olsza szara, orzech, sosna wejmutka, topola osika, tulipanowiec, wiąz górski, wiąz polny, wiąz szypułkowy, wierzba pięciopręcikowa
– 250 cm dla gatunków jak: daglezja, iglicznia, jesion wyniosły, jodła pospolita, kasztanowiec zwyczajny, klon jawor, klon zwyczajny, leszczyna turecka, modrzew, olsza czarna, perełkowiec, sosna czarna, sosna zwyczajna, świerk pospolity
– 300 cm dla gatunków drzew jak: buk zwyczajny, dąb bezszypułkowy, dąb szypułkowy, lipa, platan, topola biała, wierzba biała, wierzba krucha
– 350 cm dla innych gatunków topoli.
Najpopularniejsze pomnikowe drzewa w Polsce
Dąb Bartek to swoisty okaz drzewa pomnikowego.
Dąb Bartek to dąb szypułkowy jeden z wyjątkowych pomników przyrody w Polsce. Znajduje się w Zagnańsku w woj. świętokrzyskim. Wiek drzewa to ok. 700 lat, obwód pnia 1,3 metra i wysokość 28,5 metra to największe osiągnięcia giganta. Statusu pomnika przyrody otrzymał dopiero w 1954 roku, mimo że dużo wcześniej uznawany był za najokazalsze drzewo w naszym kraju.
Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/D%C4%85b_Bartek
Kolejnym pokaźnym przykładem drzewa pomnikowego jest dąb Bażyńskiego.
Starszy od Bartka, bo jego wiek to ok. 720 lat, natomiast nie dorównuje bratu w obwodzie pnia, gdyż ma 10 metrów. Ten dąb szypułkowy można podziwiać w Kadynach w woj. warmińsko-mazurskim.
Inne pomniki przyrody w Polsce.
Na kolejnych miejsca stoją sukcesywnie inne drzewa spełniające wymagania obiektów ochrony przyrody i aleje z tytułem pomnika przyrody żywej. Są to m.in. Cis Henrykowski w wieku ok. 1250 lat, Dęby Rogalińskie, z których najstarszy jest w wieku ok. 700 lat a w których towarzystwie znajduję się trójka najbardziej znanych Lech, Czech i Rus.
Jak rozpoznać obecność drzew pomnikowych?
W rejestrach pomników przyrody spisane zostały drzewa, które poddane są ścisłej ochronie. Poza wyróżniającym się wielkością czy kształtem drzewo pomnikowe ma charakterystyczną zieloną tabliczkę z orzełkiem. Czasami występują one jako pojedyncze drzewa pokaźnych rozmiarów lub grupy drzew. Wiele z drzew pomnikowych znajduje się w Parkach Narodowych, które objęte są całościowo ochroną środowiska. Nie każde okazałe drzewo otrzymuje status pomnikowego, nawet jeśli kwalifikuje się jako drzewo spełniające kryteria. Gmina podejmuje decyzję o uznanie pomnika przyrody i ochrony prawnej drzewa.
Dlaczego powinniśmy dbać o drzewa pomnikowe?
Te krajobrazowe twory przyrody żywej zachwycają wyjątkowością i charakterem. Są częścią naturalnego środowiska i ekosystemu. Człowiek może podziwiać je z zachwytem a zwierzęta znajdują w nich schronienie. Mimo często leciwego wieku dalej spełniają swoją funkcję filtratorów powietrza. Należy im się szacunek i objęcie taką formy ochrony, która zapewni im bezpieczną egzystencję.